اکسس‌های همودیالیز
ایجاد مسیر پایدار و ایمن برای انجام دیالیز مستمر
در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه که نیاز به دیالیز منظم دارند، ایجاد یک مسیر قابل‌اعتماد برای دسترسی به جریان خون (اکسس همودیالیز) از اهمیت بالایی برخوردار است. این اکسس‌ها باید ماندگار، ایمن، با عوارض حداقلی و جریان خون کافی برای انجام دیالیز مؤثر باشند.
چرا اکسس همودیالیز اهمیت دارد؟
همودیالیز بدون یک دسترسی مطمئن و مناسب به جریان خون عملاً امکان‌پذیر نیست. یک اکسس خوب باید:
جریان خون کافی و مداوم فراهم کند
کمترین عارضه را داشته باشد
تا حد ممکن طولانی‌مدت و پایدار باشد
انتخاب نوع اکسس مناسب، به شرایط بالینی بیمار، وضعیت عروقی، سن، بیماری‌های زمینه‌ای و مدت‌زمان مورد انتظار برای دیالیز بستگی دارد.
انواع دسترسی عروقی برای همودیالیز
۱.فیستول شریانی-وریدی (AV Fistula)
فیستول بهترین نوع اکسس برای بیماران مزمن است. در این روش، یک شریان و یک ورید در زیر پوست به هم متصل می‌شوند تا به مرور زمان ورید گشاد و مقاوم شود و بتواند جریان دیالیز را تحمل کند.
مزایا:
ماندگاری بالا
کمترین احتمال عفونت
عملکرد مطلوب در بلندمدت
۲. گرافت شریانی-وریدی (AV Graft)
اگر بیمار ورید مناسبی برای فیستول نداشته باشد، از یک گرافت مصنوعی برای اتصال شریان و ورید استفاده می‌شود.
مزایا:
قابل استفاده در بیماران با عروق ضعیف
زمان آمادگی کوتاه‌تر از فیستول
۳. کاتترهای ورید مرکزی (Central Venous Catheter)
در شرایط اضطراری یا موقت، ممکن است از کاتترهای کوتاه‌مدت یا دائمی در وریدهای مرکزی مانند ورید ژوگولار یا ساب‌کلاوین استفاده شود.
مزایا:
آماده به استفاده بلافاصله
مناسب برای شروع فوری دیالیز
معایب:احتمال عفونت و ترومبوز بالا
عملکرد ضعیف‌تر نسبت به فیستول و گرافت
مراقبت‌ها و نکات پس از ایجاد اکسس همودیالیز
پس از ایجاد اکسس، رعایت مراقبت‌های لازم نقش مهمی در حفظ عملکرد آن دارد.
نکات مهم شامل:
بررسی روزانه علائم عفونت یا التهاب (قرمزی، تورم، درد یا ترشح)
پرهیز از فشار مستقیم یا وزن سنگین روی دست دارای فیستول یا گرافت
حفظ بهداشت محل اکسس
گزارش هرگونه تغییر در شدت صدا یا نبض فیستول به پزشک
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت بروز علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه شود:
تب یا لرز
درد شدید یا تورم در محل اکسس
عدم شنیدن صدا (Bruit) در فیستول
ترشح چرکی یا خونریزی مداوم
دشواری در دیالیز یا کند شدن جریان
سایر خدمات تخصصی دکتر نجد سپاس
درمان همانژیوم
درمان توده‌های عروقی نوزادان و کودکان با لیزر و مداخلات اندووسکولار
درمان واریس پا
درمان غیرجراحی رگ‌های واریسی با روش‌های نوین اسکلروتراپی و لیزر
اسکلروتراپی
روشی سریع و کم‌تهاجم برای درمان رگ‌های سطحی و عنکبوتی
لیزر درمانی
درمان ماه‌گرفتگی، لکه‌های مادرزادی، تلانژکتازی و ضایعات عروقی
سوالات متداول
فیستول بهتر است یا گرافت؟
فیستول به دلیل دوام بیشتر و احتمال کمتر عفونت، انتخاب اول برای بیماران همودیالیزی است؛ اما در برخی شرایط، گرافت گزینه مناسب‌تری است.
چه مدت بعد از جراحی می‌توان از فیستول استفاده کرد؟
به‌طور معمول ۶ تا ۸ هفته زمان لازم است تا فیستول بالغ شده و قابل استفاده در دیالیز باشد.
آیا می‌توان از اکسس در هر دو دست استفاده کرد؟
خیر، اکسس باید تنها در یکی از دست‌ها باشد و دست مقابل برای اندازه‌گیری فشار خون و تزریقات استفاده شود.
آیا امکان ترمیم یا تعویض اکسس وجود دارد؟
بله، در صورت بروز اختلال در عملکرد اکسس، امکان ترمیم، تعویض یا جایگزینی آن وجود دارد.