بررسی تخصصی توده‌های عروقی مادرزادی و زمان نیاز به درمان
همانژیوم یکی از رایج‌ترین توده‌های عروقی خوش‌خیم در نوزادان و کودکان است. این ضایعات عروقی معمولاً در روزهای ابتدایی تولد یا در چند هفته اول زندگی ظاهر می‌شوند و به‌صورت برجستگی‌های قرمز یا بنفش روی پوست، به‌ویژه صورت، گردن و تنه، دیده می‌شوند. اما این پرسش برای والدین بسیاری مطرح است: آیا همانژیوم خطرناک است؟ آیا نیاز به درمان دارد؟ و در چه مواردی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در این مقاله، به‌طور تخصصی و با تکیه بر تجربیات درمانی دکتر حسین نجد سپاس، فوق تخصص جراحی عروق و ناهنجاری‌های مادرزادی، به بررسی ماهیت همانژیوم، انواع آن، روند طبیعی رشد، عوارض احتمالی و راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت.
همانژیوم چیست؟
همانژیوم یک ناهنجاری عروقی مادرزادی است که به‌دلیل رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی کوچک (مویرگ‌ها) در یک ناحیه مشخص از بدن ایجاد می‌شود. برخلاف تومورهای بدخیم، همانژیوم خوش‌خیم است و اغلب روندی خودمحدودکننده دارد.
این توده‌ها اغلب بدون درد هستند، اما بسته به محل قرارگیری، اندازه و نوع رشد می‌توانند باعث مشکلاتی شوند. اگرچه در اکثر موارد نیاز فوری به مداخله نیست، ولی برخی از همانژیوم‌ها نیازمند بررسی یا درمان تخصصی هستند.
انواع همانژیوم
- همانژیوم سطحی (Capillary Hemangioma):
شایع‌ترین نوع است و به‌صورت لکه یا برجستگی قرمز روشن روی پوست دیده می‌شود. این نوع معمولاً در نواحی سر و صورت ظاهر می‌شود. - همانژیوم عمقی (Cavernous Hemangioma):
در لایه‌های عمیق‌تر پوست یا حتی اندام‌های داخلی شکل می‌گیرد و ممکن است با تورم و رنگ پوست طبیعی یا کمی کبود دیده شود. - همانژیوم مختلط (Combined):
ترکیبی از نوع سطحی و عمقی است و ظاهر پیچیده‌تری دارد.
آیا همانژیوم خطرناک است؟
در بیشتر نوزادان، همانژیوم‌ها بی‌ضرر هستند و تا سن ۵ تا ۱۰ سالگی به‌مرور تحلیل می‌روند. اما برخی از آن‌ها به‌دلیل مکان، اندازه یا نوع رشد، می‌توانند مشکل‌ساز باشند. در موارد زیر، همانژیوم می‌تواند خطرناک یا نگران‌کننده باشد:
- قرارگیری در نواحی حیاتی: مثل پلک، بینی، گوش، دهان، یا نواحی تناسلی
- رشد سریع: که ممکن است منجر به فشردگی بافت‌های اطراف یا زخم شدن شود
- خونریزی مکرر یا زخم‌شدن سطح همانژیوم
- ایجاد اختلال در عملکرد اندام‌ها: مثلاً دید، تنفس یا تغذیه
- مسائل زیبایی و روان‌شناختی در سنین بالاتر
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده موارد زیر، ارزیابی تخصصی ضروری است:
- رشد ناگهانی یا افزایش سریع اندازه همانژیوم
- تغییر رنگ، زخم، ترشح یا خونریزی
- احساس درد یا لمس توده سفت و غیرعادی
- قرارگیری روی نقاط عملکردی بدن یا نواحی حساس
- نگرانی از جنبه زیبایی در بزرگسالی
در این شرایط، مراجعه به پزشک فوق تخصص عروق یا تیم درمانی ناهنجاری‌های عروقی توصیه می‌شود.
روش‌های درمان همانژیوم
درمان همانژیوم بسته به نوع، اندازه، محل و سن بیمار متفاوت است. برخی از مهم‌ترین روش‌ها شامل:
1. انتظار و پایش:
برای اکثر همانژیوم‌های کوچک و بدون علامت، هیچ اقدام فوری لازم نیست. این ضایعات با گذر زمان تحلیل می‌روند.
2. دارودرمانی:
استفاده از بتابلوکرها (مثل پروپرانولول خوراکی یا موضعی) برای کنترل رشد و کاهش اندازه همانژیوم‌ها، به‌ویژه در نوزادان مؤثر است.
3. لیزر درمانی:
برای همانژیوم‌های سطحی، به‌ویژه اگر در معرض آسیب یا زخم باشند، لیزر PDL یا Nd:YAG مؤثر است. این روش بدون درد و بدون آسیب به بافت اطراف انجام می‌شود.
4. درمان اندووسکولار:
برای ضایعات عمقی یا ترکیبی، روش‌های مداخله‌ای با هدایت تصویر (مثل آمبولیزاسیون) انجام می‌شود.
5. جراحی:
در موارد نادر که ضایعه بزرگ، مقاوم یا دردناک باشد، جراحی ممکن است پیشنهاد شود.
چرا درمان تخصصی مهم است؟
هر چند بسیاری از همانژیوم‌ها بدون مشکل تحلیل می‌روند، ولی عدم پیگیری مناسب در موارد خاص می‌تواند منجر به عوارض عملکردی یا زیبایی دائمی شود. ارزیابی دقیق توسط فوق تخصص ناهنجاری‌های عروقی، امکان انتخاب بهترین روش درمانی با حداقل تهاجم را فراهم می‌سازد.
نتیجه‌گیری
همانژیوم در اغلب موارد بی‌خطر و خودمحدودکننده است، اما برخی از آن‌ها ممکن است نیاز به درمان تخصصی داشته باشند. والدین باید هرگونه تغییر در ظاهر، اندازه یا رفتار همانژیوم را جدی بگیرند و برای بررسی دقیق به پزشک متخصص مراجعه کنند.
در کلینیک تخصصی دکتر حسین نجد سپاس، با استفاده از روش‌های نوین درمانی و تجربه سال‌ها فعالیت در حوزه ناهنجاری‌های عروقی مادرزادی، امکان ارزیابی و درمان دقیق و ایمن همانژیوم برای نوزادان، کودکان و حتی بزرگسالان فراهم شده است.
